Habitat II ve Konut Sorunu

1996'da İstanbul'da yapılan Habitat deklarasyonunun kapanış bildirisini 14 yıl sonra yeniden hatırlamak öğretici görünüyor.
Türkçesi -English

Sorunu İstanbul'un dönüşümü bağlamında ele alan "Habitat II Tartışmaları ve İstanbul’da Toplumsal Dönüşüm" başlıklı yazıma ve tanıtımına şuradan bakılabilir.

Acilen sosyal bilim araştırmalarına konu edilmesi ve olumlu-olumsuz boyutlarıyla ele alınması gereken TOKİ'nin 2010 yılını rekorlarla kapatmış olduğunu okudum gazetede. Bütün ülkede konut ve şehir perspektifini yeniden inşa eden kurumla ilgili sosyolojik araştırmaları yerel ve ulusal düzeylerde kurmak gerekiyor. Özellikle emlak piyasalarında rekabet dinamiklerini etkilemesi ve çok katlı konut üretimini tabana yayarak klasik şehir dokusunu dönüştürmesi ile Anadolu'da kentsel mekanın anlamının kökten dönüşümüne neden olması da bir diğer başlık. Habitat II bildirgesiyle birlikte katmanlı bir analize daha ihtiyaç var.  Bir de şu notu düşmekte fayda var. Kentsel dönüşüm projelerinin emsallerinden olan binlerce siyah ailenin yerleştirildiği Chicago'daki Cabrini Green konutlarında kalan birkaç aile de çıkarılarak tamamen boşaltıldı.

Cabrini Green Konutları-Chicago

Cabrini Green'in Yıkımı

Richard Sennett'in doğup büyüdüğü ve Gözün Vicdanı kitabında iyi bir eleştirisini yaptığı bu yerleşim toplu-konut projesinin, gelir dağılımın ve yeniden bölüşüm politikalarının bozuk olduğu ve işsizlik ve ekonomik alana katılım sorunlarının çözülemediği ülkelerde nerelere gidebileceğinin ve gelecek kuşaklara miras bıraktığı engellenmişlik deneyimlerinin de iyi bir örneği. Yıllardır gidişatını takip ettiğim bu projenin kapandığı gün, Chicago'da bunu televizyondan öğreneceğim aklımın ucundan geçmemişti. Bahsettiğim Toki haberinin altında ise şu manidar resim vardı.

Toki Konutları

Yeni Kent Peyzajı

"Yaşam Alanı Metafiziği"

Hatırlanabilecek bir diğer önemli olay St. Louis - Missouri'deki Pruitt-Igoe konutlarının 1972'de yakılmasıydı (Arkitera'da bir tanıtım-eleştiri yazısına bakılabilir). Postmodernizmin doğuşunun kesin işareti olarak yaygın şekilde yorumlanan (Sennett, Harvey vd.) bu modernist toplu konut projesi hala canlı bir tartışmanın konusu. Charles Jenks'in bu iddialı konut girişiminin yapımından yıkımına uzanan karmaşık tarih TOKİ'nin veya büyük GYO şirketlerinin toplu konut projeleri bağlamında da tartışılmayı bekliyor. Bu çerçevede Jane Jacobs'ın sokağı savunan kentli yurttaş siyaseti idealinden Moses'in dev ölçekteki yenileşme girişimlerine uzanan hattı kritik ettiği köşe taşı tartışmalarını da hatırlamak mümkün.

Pruitt Igoe Konutları

Pruitt Igoe Konutlarının Yıkımı 16 Mart 1972